Artýan ýa-da hemişelik daşarky güýç täsirinde islendik material ahyrsoňy belli bir çäkden geçer we ýok ediler. Dartgynlylyk, basyş, gyrkma we burulmak ýaly materiallara zeper ýetirýän daşarky güýçleriň köp görnüşi bar. Iki güýç, dartyş güýji we hasyl güýji diňe dartyş güýji üçin.
Bu iki güýç dartyş synaglary arkaly alynýar. Material döwülýänçä belli bir ýükleniş tizliginde yzygiderli uzalýar we döwülende iň ýokary güýji materialyň iň dartyş güýji. Iň soňky dartyş güýji güýç aňlatmasydyr we birlik Nýutondyr (N). Nýuton kiçi birlik bolany üçin, köplenç kilonewtonlar (KN) ulanylýar we iň soňky dartyş ýüki nusga boýunça bölünýär. Asyl kesiş meýdanyndan emele gelen stresiň dartyş güýji diýilýär.
Dartyş wagtynda şowsuzlyga garşy durmak üçin materialyň iň ýokary ukybyny görkezýär. Onda hasyl güýji näme? Hasyl güýji diňe elastik materiallar üçin, inelastik materiallaryň hasyl güýji ýok. Mysal üçin, her dürli metal materiallar, plastmassa, rezin we ş.m. çeýeligi we hasyllylygy bar. Aýna, keramika, haly önümleri we ş.m. adatça çeýe däl, şeýle materiallar elastik bolsa-da, minimaldyr. Elastik material, döwülýänçä yzygiderli we yzygiderli artýan daşarky güýje sezewar edilýär.
Aslynda näme üýtgedi? Ilki bilen, material daşarky güýjüň täsiri astynda elastik deformasiýa başdan geçirýär, ýagny daşarky güýç aýrylandan soň material öňki ululygyna we görnüşine gaýdyp geler. Daşarky güýç artmagy we belli bir gymmata ýetmegi bilen material plastiki deformasiýa döwrüne girer. Material plastiki deformasiýa girenden soň, daşarky güýç aýrylanda materialyň asyl ululygy we görnüşi dikeldilip bilinmez! Bu iki görnüşli deformasiýa sebäp bolýan kritiki nokadyň güýji, materialyň hasyllylygydyr. Ulanylýan dartyş güýjüne laýyk gelýän bu kritiki nokadyň dartyş güýji bahasyna hasyl nokady diýilýär.
Iş wagty: 23-2022-nji sentýabr